3. 2. การตรวจโดยการคลำและกด (Palpation)

2.1.1 - การเคลื่อนขากรรไกรในแนวดิ่ง
           หมายถึง การอ้าปากและหุบปาก ดังนั้นการวัดระยะการเคลื่อนขา กรรไกรในแนวดิ่ง  (vertical range of motion) จึงหมายถึง การวัดระยะการอ้า
ปากกว้างที่สุด (maximal opening)

วิธีตรวจ
         1. ให้ผู้ป่วยอ้าปากกว้างที่สุดเท่าที่จะทำได้
          2. ผู้ตรวจวางไม้บรรทัดที่ปลายฟันตัดล่างในแนวดิ่ง และวัดระยะจากปลายฟันตัดล่างไปยังปลายฟันที่ตัดบน(ระยะจากจุดอ้างอิง) ใช้หน่วย
เป็นมิลลิเมตร โดยปกติควรอ้าปากกว้างได้ ประมาณ 3 นิ้วมือ ระยะการอ้าปากกว้างที่สุด
         ระยะอ้าปากปกติควรมีวัดได้ประมาณ 45-55 มิลลิเมตร โดยเฉลี่ยผู้ชายอ้าปากได้กว้างกว่าผู้หญิงประมาณ 4-5 มิลลิเมตร ทั้งนี้ผู้ตรวจ
ต้องนำระยะสบเหลี่ยมในแนวดิ่งของผู้ป่วยมาคิดด้วยเสมอ ถ้าผู้ป่วยสบฟันปกติ ให้นำระยะสบเหลื่อมในแนวดิ่งมารวมกับระยะห่างระหว่างปลายฟันตัด
บนและล่างในขณะอ้าปากกว้างที่สุด
          ถ้าผู้ป่วยมีฟันหน้าสบเปิด (anterior openbite) ให้เอาระยะสบเปิดไปหักจากระยะห่างระหว่างปลายฟันตัดบนและล่าง
          เมื่อตรวจพบว่าผู้ป่วยอ้าปากได้น้อยกว่าที่ควรทันตแพทย์ควรพิเคราะห์หาสาเหตุของความผิดปกติดังกล่าว
          วิธีหนึ่งที่อาจช่วยในการพิจารณา ได้แก่ การทดสอบ end feel

ความรู้สึกต้านที่ปลายนิ้วเมื่อช่วยผู้ป่วยให้อ้าปากมากที่สุด มี 2 อย่าง
     1. hard end feel ผู้ตรวจจะรู้สึกแข็งเมื่อพยายามอ้าปากผู้ป่วย มักเกี่ยวข้องกับปัญหาในข้อต่อขากรรไกร
     2. soft end feel  ผู้ตรวจจะรู้สึกหย่อนหรือฝืด คือมีแรงต้านเล็กน้อยหรือมากขึ้น แต่ยังสามารถอ้าปากผู้ป่วยให้กว้างขึ้นได้อีกเล็กน้อย
         มักเกี่ยวข้องกับปัญหาของกล้ามเนื้อขากรรไกร
และให้หุบปากช้าๆ จนฟันสบกันสนิทแล้วให้ผู้ป่วยเคลื่อนที่ขากรรไกรไปด้านซ้าย ด้านขวาและยื่นไปด้านหน้าด้วย สังเกตว่ามีเสียงเกิดขึ้นหรือไม่
ให้ผู้ป่วยเคลื่อนขากรรไกรไปทิศต่างๆ ซ้ำสัก 3 ครั้ง
            ไม่นิยมสอดนิ้วเข้าไปในรูหู เพราะแรงดันจากนิ้วมืออาจดันกระดูกอ่อนของหูไปชนกับด้านหลังของข้อต่อ หรือทำให้แผ่นรองข้อต่อ  (articular
disc) เปลี่ยนตำแหน่งทำให้เกิดเสียงขึ้น ทั้ง ๆ ที่จริงแล้วอาจไม่มีเสียงก็ได้
           
            เสียงคลิก (click) หมายถึง  เสียงที่เกิดขึ้นเดี่ยวๆ ขณะที่ขากรรไกรกำลังเคลื่อนไหว และเป็นเสียงสั้นๆ ที่มี การตั้งต้นและสิ้นสุดอย่างชัดเจน
เสียงคลิกที่เกิดขึ้นทั้งในขณะอ้าปากและหุบปาก แต่คนละตำแหน่งกันเรียกว่า รีซิโปรคอล คลิก (reciprocal click) เสียงนี้มักเกิดร่วมกับ การผิดตำ
แหน่งของแผ่นรองข้อต่อชนิดที่เข้าที่เองได้(disc displacement with reduction)
            เสียงคลิกนี้พบได้บ่อยกว่าเสียงกรอบแกรบ ถ้าเสียงนั้นคล้ายเสียงที่เกิดจากการ หักข้อนิ้วมืออาจเรียก เสียงป๊อบ (pop snapping sound)
ซึ่งเสียงนี้อาจเกิดจากคอนดายล์และแผ่นรองข้อต่อ (disc-condyle complex) เคลื่อนผ่านปุ่มกระดูก (articular eminence) ออกมาอย่างทันทีทันใด
            เสียงกรอบแกรบหรือเสียงครูด (crepitus grating) หมายถึง เสียงที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง ในขณะที่ขากรรไกรเคลื่อนไหว คล้ายกับเสียง
ของวัตถุที่กำลังเคลื่อนไถลบนผิวขรุขระ เป็นเสียงที่ไม่ได้ยินด้วยหูแต่รู้สึกได้จากแรงสะเทือนที่ปลายนิ้วที่วางบนข้อต่อ มักเกิด ร่วมกับการมี
ภาวะเสื่อม (degenerative change) ของข้อต่อขากรรไกร